Thuốc kháng sinh

• Tập trung vào cơ chế tác động và ứng dụng (kiềm khuẩn hay diệt khuẩn)

Cơ chế tác động

Ức chế vách tế bào Ức chế màng tế bào Ức chế tổng hợp protein hay acid nucleic Ức chế con đường chuyển hoá

Các nhóm kháng sinh

NHÓM MACROLIDE - ADR

Chuyển hoá quan gan → tăng hoạt tính (tác dụng phụ)/giảm hoạt tính $\Rightarrow$ TRA TƯƠNG TÁC THUỐC

NHÓM LINCOSAMID

Tương tác với 50S ribosome (orilinhda)

Tác dụng tốt trên cầu khuẩn Gram dương + vi khuẩn kị khí

Vết thương mưng mủ (hôi thúi) $\Rightarrow$ nghi ngờ vi khuẩn kị khí → sử dụng kháng sinh này

Dùng lindamisin nhiều thì có nguy cơ bị viêm đại tràng giả mạc do bùng phát Clostridium difficile - cùng họ uốn ván     (kị khí)

NHÓM CYCLIN - ADR

Doxycycline và Minocycline

Nhóm OH bắt ánh sáng $\Rightarrow$ phải chống nắng

Tetracycline từng được sử dụng phổ biến rộng rãi, gây ra hội chứng sỉn màu ở răng ở em bé ($\mathrm{OH}$ bắt với $\mathrm{Ca}{\phantom{A}}^{2+}$tạo phức càng cua trong quá trình phát triển răng)

Ức chế tổng hợp protein (30S)

Phổ kháng khuẩn rộng trên cả các vi khuẩn Gram-âm và Gram-dương, cả vi khuẩn hiếu khí và kỵ khí và vi khuẩn điển hình, xoắn khuẩn. Có tác dụng kiềm khuẩn

NHÓM PEPTID

Glycopeptid (Vancomycin, Teicoplanin, Telavancin, Dalbavancin và Oritavancin)

Polypetid (polymyxin, colistin)

Lipopeptid (daptomycin)

Vancomycin: tác động lên giữa các lớp peptydoglycan, chỉ ảnh hưởng Gram dương

ADR:

Hội chứng em bé đỏ (vanco) → giả dị ứng (biểu hiện giống dị ứng, không có cơ chế của dị ứng)

Vi khuẩn Gram dương: Kháng Vanco → sài đến Teicoplanin

Colistin

Dùng cho các ca phát đồ cứu cánh, chỉnh liều theo chức năng cầu thận bệnh nhân

Chủ yếu dành cho các vi khuẩn đa kháng + tác dụng phụ lớn

DAPTOMYCIN

•VK gram-dương hiếu khí và kỵ khí  staphylococci, streptococci, enterococcus, corynebacterium spp., Peptostreptococcus, propionibacteria, clostridium perfringens…

•Có tác dụng trên các chủng vi khuẩn kháng vancomycin

ADR

Surfactants là chất hoạt diện ở phổi, khuyến cáo không sử dụng kháng sinh này

NHÓM QUINOLONE

Ngăn cản DNA tháo xoắn (ức chế tổng hợp acid nucleic)

Nhớ siral và leval

Thông dụng

Nhiễm trùng tiểu và nhiễm khuẩn đường tiêu hoá

Tác dụng phụ nhiều điên

Có đến 4 thế hệ

Thế hệ 3: sử dụng cho viêm phổi (quinolone hô hấp)

ADR:

Phụ nữ có thai, trẻ em

Biến dạng sụn tiếp hợp, nguy cơ gây lùn

Phình ĐM chủ ngực/Kéo dài khoảng QT trên ECG → bệnh lí tim mạch (nhất là bệnh tim mạch)

NHÓM CO-TRIMOXAZOL (SULFONAMIDE)

Ức chế tổng hợp acid folic

Thiếu acid folic gây dị tật thần kinh bẩm sinh

•tỷ lệ kháng rất cao

Đứng hàng đầu về dị ứng + metalactam

Tác động hiệp đồng: $1+1>2$

NHÓM OXAZOLIDINON

Ức chế tổng hợp protein (50S)

Tác dụng trên vi khuẩn Gram-dương như staphylococci, streptococci, enterococci, E.faecium kháng Vancomycin, cầu khuẩn Gram-dương kỵ khí

ADR:

Giảm tiểu cầu (gây xuất huyết)

khị khí: meta..,tetracyclin

NHÓM 5-NITRO-IMIDAZOL

Diệt –Đơn bào (trichomonas, chlamydia, giardia…), vi khuẩn kỵ khí → kỵ khí da best

Uống chung với rượu: gây sảng rượu. disulfiram (ancol → acetandehit → acetat) gây tạo nhiều acetandehit

ADR lên thần kinh ngoại biên

FOSFOMYCIN

Ca đa kháng: nghiên cứ sài thuốc này fosfomycin

Ức chế tổng hợp peptidoglycan (enolpyruvate transferase mới)

Nhiễm khuẩn đường tiết niệu

Nhóm ít dùng

NHÓM PHENICOL

Ức chế tổng hợp protein (50S DNA)

Tác dụng phụ: gây suy tuỷ, sử dụng cho thú y hay tác dụng tại chỗ (nước nhỏ mắt)

Nitrofurantoin

Acid fusidic: nhiễm chàm

Mupirocin: kháng sinh ngoài da

Rifaximin

Thuốc kháng lao: S (Streptomycin), R (Rifampin), H (Isoniazid), Z (Pyrazinamide) và E (Ethambutol)

Đề kháng kháng sinh

Thay đổi đích tác động

Thay đổi tính thấm

Bơm đẩy ra ngoài

Tiết men kháng kháng sinh

Nguyên tắc

•Chỉ sử dụng kháng sinh khi có nhiễm khuẩn

•Lựa chọn kháng sinh phù hợp: dược động học (hấp thu, chuyển hoá,...), dược lực học (tác động của thuốc), kinh tế

•Sử dụng kháng sinh đúng và đủ:Đúng liều, Đúng cách, Đủ thời gian

•Lưu ý ADR và độc tính khi sử dụng kháng sinh

•Sử dụng kháng sinh theo kinh nghiệm (dự đoán kháng sinh trước khi có kqua xét nghiệm)

•Phối hợp kháng sinh hợp lý

•Dự phòng kháng sinh hợp lý

PHỐI HỢP KHÁNG SINH

Tác dụng hiệp đồng:

–Phối hợp một β-lactam với một Aminoside

–Phối hợp Trimethoprim với Sulfamethoxazole

–Phối hợp một β-lactam với một chất ức chế β-lactamase

–Phối hợp thuốc trong điều trị lao

Mở rộng phổ kháng khuẩn:

–Phối hợp một β-lactam với một Fluoroquinolone

–Phối hợp một β-lactam với một Macrolide hoặc Doxycycline

•

Ocamatin: biệt dược (acid )